هشدار! - خطر مرگ بی صدا!

مونوکسید کربن (CO) یک گاز بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌مزه است که در حالت طبیعی در جو زمین وجود دارد. اما میزان CO در جو به میزان کمی است که برای سلامتی انسان‌ها و حیوانات خطرناک نیست. مشکل زمانی پیش می‌آید که CO به میزان زیادی تولید شده و در فضاهای بسته یا نیمه بسته تجمع پیدا کند. در این صورت، افرادی که در آن فضا حضور دارند، ممکن است با تنفس CO مسموم شوند و عوارض جدی و حتی مرگ‌بار را تجربه کنند.

CO یک گاز سمی است که با اتصال به هموگلوبین خون، جای اکسیژن را می‌گیرد. هموگلوبین یک پروتئین حاوی آهن است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد و وظیفه حمل اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن را دارد. CO به راحتی از اکسیژن بیش از ۲۰۰ برابر بیشتر به هموگلوبین متصل می‌شود و باعث می‌شود که اکسیژن کمتری به بافت‌ها برسد. این وضعیت باعث کاهش اکسیژن خون یا هیپوکسمی می‌شود که می‌تواند باعث آسیب به مغز، قلب، عضلات و دیگر اعضای حیاتی بدن شود.

 علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های گاز گرفتی با CO بستگی به میزان و مدت زمان قرارگیری در معرض CO دارد. در موارد خفیف تا متوسط، علائم شبیه به علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند، اما بدون تب. این علائم شامل موارد زیر هستند- سردرد
- سرگیجه
- ضعف
- تهوع و استفراغ
- درد قفسه سینه
- سرخی پوست
- اختلال در تمرکز و حافظه

در موارد شدید، علائم بیشتری اضافه می‌شوند که نشانه‌های آسیب به مغز و سیستم عصبی هستند. این علائم شامل موارد زیر هستند :

- بیهوشی
- تشنج
- کاهش سطح هوشیاری
- تغییرات رفتاری و شخصیتی
- بینایی مبهم

- کما
- آسیب دائمی به مغز و اعضای دیگر
- مرگ

 

 عوامل خطر
هر کسی ممکن است در معرض CO قرار بگیرد، اما برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. این افراد شامل :

- کودکان
- سالمندان
- بارداران
- افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی یا خونی
- افرادی که داروهایی مانند نیتروگلیسیرین، دیپیریدامول یا سیلدنافیل مصرف می‌کنند

منابع تولید CO
CO معمولا از سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند گاز، بنزین، چوب و زغال سنگ تولید می‌شود. برخی از منابع ممکن برای تولید CO در خانه عبارتند از :

- دستگاه‌های گرمایشی
- آبگرم‌کن‌ها
- موتور خودروها
- ژنراتورهای برق
- مشعل‌ها
- ماشین‌های برش چوب

راهکارهای پیشگیری
راهکارهای پیشگیری از گاز گرفتی با CO شامل موارد زیر هستند :

- نصب آلارم‌های تشخیص  CO در خانه و بررسی عملکرد آن‌ها به صورت دوره‌ای
- تعمیر و تهویه مناسب دستگاه‌های سوخت‌سوز و اجتناب از استفاده از دستگاه‌های بدون تهویه
- پاک نگه داشتن دودکش‌ها و اطمینان از عدم بسته شدن آن‌ها
- اجتناب از روشن کردن آتش در فضاهای بسته یا نیمه بسته
- هرگز روشن نگه داشتن موتور خودرو در گاراژ بسته یا نزدیک به در و پنجره‌های خانه
- اجتناب از استفاده از ژنراتورهای برق در فضاهای بسته یا نزدیک به در و پنجره‌های خانه

راه های  درمان
در صورت بروز علائم گاز گرفتی با CO، باید فورا از منبع گاز دور شده و به پزشک مراجعه کنید. درمان گاز گرفتی با CO معمولا شامل تنفس اکسیژن خالص و گاهی درمان فشاری اکسیژن است. تنفس با کپسول  اکسیژن خالص باعث می‌شود که CO از هموگلوبین جدا شده و اکسیژن به بافت‌ها برسد. درمان فشاری اکسیژن شامل قرار دادن بیمار در یک کابین فشاری است که باعث می‌شود که اکسیژن با فشار بالا وارد خون شده و CO را از هموگلوبین بیرون بزند .

خلاصه
گاز گرفتی با مونوکسید کربن یک مسئله جدی و خطرناک است که می‌تواند باعث آسیب به سلامتی و حتی مرگ افراد شود. CO یک گاز سمی و بی‌بو است که با اتصال به هموگلوبین خون، جای اکسیژن را می‌گیرد و باعث کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها می‌شود. علائم شایع گاز گرفتی با CO شامل سردرد، سرگیجه، ضعف، تهوع و در موارد شدید بیهوشی و تشنج هستند. CO معمولا از سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند گاز، بنزین، چوب و زغال سنگ تولید می‌شود. برای پیشگیری از گاز گرفتی با CO، باید آلارم‌های CO نصب کرده و دستگاه‌های سوخت‌سوز را تعمیر و تهویه کرده و از روشن کردن آتش یا موتور در فضاهای بسته اجتناب کرد. در صورت بروز علائم گاز گرفتی با CO، باید فورا از منبع گاز دور شده و به پزشک مراجعه کرد. درمان گاز گرفتی با CO شامل تنفس اکسیژن خالص و گاهی درمان فشاری اکسیژن است.